ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΡΥΜΟΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

Το κατεχόμενο χωριό Άγιος Ερμόλαος ανήκει στην Επαρχία Κερύνειας. Ευρίσκεται στους νότιους πρόποδες του Πενταδακτύλου, κάτω από το Κυπαρισσόβουνο, σε υψόμετρο 250 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, 25 χιλιόμετρα ΒΔ της Λευκωσίας.

Η θέση του χωριού είναι ο μόνος λόγος, για τον οποίο όλες οι σχέσεις του, εκτός από τις διοικητικές, είναι με τη Λευκωσία, παρά με την Κερύνεια.

Για να φτάσει κάποιος από τη Λευκωσία περνά μέσα από ένα πλατύ κάμπο, κάνοντας τη διαδρομή Αγίου Δομετίου, Γερολάκκου, Αγίου Βασιλείου και Σκυλλούρας. Το χωριό περιβάλλεται από πολλούς γήλοφους και γι’ αυτό ο ταξιδιώτης το αντικρίζει μόλις από ένα χιλιόμετρο μακριά.

Η ευχαρίστηση σε συνεπαίρνει σαν ταξιδεύεις την άνοιξη που ο κάμπος είναι καταπράσινος και τα ρείθρα του δρόμου μοιάζουν με ολάνθιστο, πολύχρωμο παρτέρι, με κυρίαρχες τις αποχρώσεις του κίτρινου που σκορπίζουν οι μαργαρίτες, οι λαψάνες και τα ξινίδια, το κόκκινο των παπαρούνων και το ροζ των περικοκλάδων.

Ταξιδεύοντας από τη Σκυλλούρα ή τον Κοντεμένο, προς τον Άγιο Ερμόλαο, ο παρατηρητικός ταξιδιώτης απολαμβάνει, βλέποντας ανάμεσα στα σπαρτά το όμορφο μοβ χρώμα των άγριων γλαδίολων, που είναι πιο γνωστοί ως πασχαλιές, επειδή ανθίζουν γύρω στο Πάσχα, τους μονούς και διπλούς νάρκισσους, τα δημοφιλή αγριολούλουδα, γνωστά σ’ όλους ως ματσικόριδα, με το μεθυστικό άρωμα τους, και τις αρχοντικές τουλίπες με το κυπελλοειδές σχήμα που δίνουν τα κόκκινα, σαν αίμα του λαγού, πέταλα τους. Η βλάστηση τους αρχίζει από την κοιλάδα των Πανάγρων και συνεχίζεται στους πρόποδες του Πενταδακτύλου. Ακόμη και ξισταριές κάνουν την εμφάνιση τους.

Το χωριό είναι κτισμένο σε επίπεδη έκταση με πολύ ελαφρά κλίση προς τα νότια.

Η ρυμοτομία του χωριού είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Υπάρχει στο κέντρο μια ορθογώνια πλατεία μήκους 100 και πλάτους 50 περίπου μέτρων που οι χωριανοί την ξέρουν με το όνομα αλάιν, το κέντρο των εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων του χωριού.

Εδώ στην πλατεία καταλήγουν οι δρόμοι που συνδέουν το χωριό με τα γύρω χωριά. Είναι πρώτα ο δρόμος που συνδέει το χωριό με τη Σκυλλούρα στα νότια και τον κύριο δρόμο προς τη Λευκωσία. Ο δρόμος αυτός διασχίζει την πλατεία και προχωρεί προς τα βόρεια, συνδέοντας το χωριό με τον Σύσκληπο, που απέχει μόλις δύο χιλιόμετρα. Ο δρόμος ασφαλτώθηκε μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, το 1960.

Ένας άλλος δρόμος συνδέει τον Κοντεμένο στα νοτιοδυτικά με το χωριό, διασταυρώνει τον δρόμο Σκυλλούρας-Συσκλήπου στην πλατεία και καταλήγει στον αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας-Κερύνειας, στα ανατολικά.

Ένας αριθμός χωματόδρομων, που χρησιμοποιούνταν μόνο με ζώα, συνδέουν τον Άγιο Ερμόλαο με τα γύρω χωριά: τον Σύσκληπο, το Αγριδάκι, τον Λάρνακα Λαπήθου, το τουρκικό χωριό Καμπυλή, τη Μύρτου στα ΒΔ., το ερειπωμένο χωριό Πλέσια και τα τουρκικά χωριά Πιλέρι, Κρηνί, Φώττα και το επίσης ερειπωμένο Πραστειό στα ανατολικά και νοτιοανατολικά.

Όλοι αυτοί οι δρόμοι κατέληγαν στην πλατεία του χωριού. Εδώ ενώνονταν με τον επίσης χωματόδρομο που συνέδεε το χωριό απευθείας με τη Λευκωσία και είχε απόσταση μόλις 20 χιλιόμετρα. Ο δρόμος αυτός, γνωστός ως «η στράτα της Χώρας ή καμηλόστρατα» χρησιμοποιόταν από τους ανθρώπους που διακινούνταν με καμήλες, γαϊδούρια, άλογα, μούλες, είτε πεζοί, ίσαμε τη δεκαετία του 1940 που κυριάρχησε η συγκοινωνία με αυτοκίνητα.

Αεροφωτογραφία του χωριου (1963) Πηγή: Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, Κυπριακή ∆ημοκρατία. Απαγορεύεται οποιαδήποτε ανατύπωση.

Οι πολλοί, λοιπόν, δρόμοι που συνδέουν το χωριό με τα γειτονικά χωριά και τη Λευκωσία διαμόρφωσαν την ακτινωτή ρυμοτομία του με άξονα την πλατεία.

Γύρω από την πλατεία ήταν και εξακολουθούν να είναι συγκεντρωμένα τα καφενεία. Στην πλατεία υπήρχαν και τα κρεοπωλεία με τα φουρνάκια τους όπου τους καλοκαιρινούς μήνες ψηνόταν το κλέφτικο, για το οποίο ο Άγιος Ερμόλαος είναι φημισμένος. Υπήρχαν, επίσης, τα καταστήματα και τα εργαστήρια: το κουρείο, ένα παντοπωλείο, που άλλοτε ήταν κουρείο, ένα υποδηματοποιείο, ένα τσαγκάρικο, ένα δυο καρεκλοποιεία, ένα χρυσοχοείο, ένα εργαστήριο κατασκευής και επιδιόρθωσης ξυλένιων αρότρων και το Γραφείο της Συνεργατικής Πιστωτικής Εταιρείας (ΣΠΕ). Στην πλατεία υπήρχε παλαιότερα και το χάνι του Καράσαββα.

Στην ανατολική άκρη της πλατείας, πολύ κοντά στην έξοδο της, είχε κτιστεί το συγκρότημα που στέγαζε το Συνεργατικό Παντοπωλείο και τις Αποθήκες Σιτηρών της ΣΠΕ.

Όταν εμφανίστηκαν τα λεωφορεία, η πλατεία έγινε το κέντρο αναχώρησης και επιστροφής των επιβατών.

Το άμεσο περιβάλλον του χωριού χαρακτηρίζεται από πλούσιες φυτείες, κυρίως, αμυγδαλιών και ελιών, αλλά και συκιών και είναι διάσπαρτο με μικρά περιβόλια.

Στο ευρύτερο περιβάλλον κυριαρχεί στα Β. η πιο ψηλή βουνοκορφή του Πενταδακτύλου, το Κυπαρισσόβουνο, ύψους 1024 μέτρων, πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Πολύ κοντά στο χωριό είναι η ανεφανή της Κερύνειας στα Α. Ο Σέπελεγκης είναι ένα ύψωμα με σχήμα στενόμακρου σωρού, ύψους 292 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και η ανεφανή της Χώρας στα ΝΑ, οι Ττούμπες στα Ν., στα ΝΔ η ανεφανή του Κοντεμένου και στα Δ. τα υψώματα που είναι γνωστά ως «Αποτζέφαλοι» και ανήκουν στην περιοχή του χωριού Κοντεμένος. Συνήθως αυτά τα υψώματα μένουν ακαλλιέργητα. Η βλάστηση τους είναι τα θυμάρια, τα μαζιά, οι αλινιές, οι ξισταριές, τα σπαράγγια, οι άγριες αγκινάρες, τα γαϊδουράγκαθα, και πολλά άλλα είδη αγριόχορτων.

Το υψόμετρο του χωριού και η μικρή απόσταση από τον Κόλπο του Μόρφου, από όπου φυσά ο δροσερός λίβας κάνουν το κλίμα του δροσερό κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι παλαιότεροι θυμούνται ότι μέχρι και τη δεκαετία του 1950 οικογένειες κυρίως αποδήμων του χωριού συνήθιζαν να παραθερίζουν στο χωριό τα καλοκαίρια. Σχετική διαφήμιση σε εφημερίδα της εποχής περιγράφει τα καλά του χωριού που γοητεύουν τους παραθεριστές: «ΑΓΙΟΣ ΕΡΜΟΛΑΟΣ – Ο ιδεώδης τόπος εξοχής. Ξηρόν κλίμα, χωνευτικότατον νερόν, απαράμιλλος ευγένεια των κατοίκων είναι όλα εκείνα που θα αφήσουν καταγοητευμένους τους παραθεριστάς. Κάμετε την εξοχήν σας εις τον ΑΓΙΟΝ ΕΡΜΟΛΑΟΝ.»